ضوابط مربوط به عدم مزاحمت در روابط همسایگی

در قوانین ایران مبتنی بر تحلیلی که بیان گردید مصادیقی از محدودیت های همسایگان در روابط با مجاورین بیان شده است. مستند به اصل 40 قانون اساسی هیچ حقی را نمی توان ابزار سوء استفاده و یا اضرار به شخصی خاص و یا منافع عمومی قرار داد. بر همین اساس در موارد زیر در راستای رعایت حقوق مجاورین، تصرفات مالک محدود شده است.

بر اساس ماده 99 قانون مدنی: «هیچکس حق ندارد ناودان خود را بطرف ملک دیگری بگذارد یا آب باران ازبام خود به بام یا ملک همسایه جاری کندو یا برف بریزد مگر به اذن او» مصادیق بیان شده در این ماده از تصرفاتی است که زیان همسایه را در پی خواهد اشت به همین علت از نظر قانونی ممنوع است جز در جایی که همسایه انجام چنین تصرفاتی را مجاز اعلام کرده باشد.

طبق ماده 120: «اگر صاحب دیواربه همسایه اذن دهدکه به روی دیوار او سرتیر بگذارد یا روی آن بناکند هروقت بخواهد می تواند از اذن خود رجوع کند مگراین که به وجه ملزمی این حق

را از خود سلب کرده باشد». برای درک بهتر این ماده مناسب است وضعیت حقوقی دیوار را مورد بررسی اجمالی قرار دهیم. به طور کلی دیوار در حقوق به دو نوع دیوار اختصاصی و دیوار مشترک تقسیم می شود. منظور از دیوار اختصاصی دیواری است که دارای یک مالک بوده و حق تصرف و تغییر در دیوار با همان مالک است. اما دیوار مشترک دیواری است که به یک مالک اختصاص نداشته و مشترک میان دو همسایه است. طبق ماده 109 دیواری که بین دو ملک واقع شده مشترک است مگر اینکه قرینه و یا دلیلی اختصاصی بودن دیوار را اثبات نماید. مخارج دیوار مشترک بر عهده‌ی کسانی است که در آن شرکت دارند. (م.113) و هیچ یک از شرکا نمی‌تواند دیگری را اجبار بر بنا و تعمیر دیوار مشترک نماید مگر این که دفع ضرر به نحو دیگری ممکن نباشد (م. 114). همچنین تصرفات در دیوار مشترک نیز باید به صورت مشترک صورت پذیرد. بنابراین در صورتی که دیوار مشترک خراب شود و احد شریکین از تجدید بنا و اجازه‌ی تصرف در مبنای مشترک امتناع نماید شریک دیگر می‌تواند در حصه خاص خود بنای دیوار را تجدید کند. (م. 115). بالا بردن دیوار مشترک، گذاشتن سرتیر و یا باز کردن طاقچه و دریچه در دیوار مشترک نیز از مصادیق تصرفاتی است که نیازمند اذن هر دو شریک است. (م. 118) اگر یکی از دو شریک، دیوار مشترک را خراب کند در صورتی که خراب کردن آن لازم نبوده، باید آن که خراب کرده مجدداً آن را بنا کند. (م.117)

قانون مدنی مصادیقی از دیوارهای مشترک در روابط همسایگان تعیین نموده است. علاوه بر دیوار مشترک بین دو همسایه مجاور یکدیگر، صاحب اطاق تحتانی نسبت به دیوارهای اطاق و صاحب فوقانی نسبت به دیوارهای غرفه‌ بالاختصاص و هر دو نسبت به سقف مابین اطاق و غرفه بالاشتراک متصرف شناخته می‌شوند. (م. 126)

از نشانه های اختصاصی بودن دیوار ترصیف و سرتیر است که در واقع اصطلاحاتی است که در ساختمان سازی مورد استفاده قرار میگیرد. (م. 110) اگر ترصیف و سرتیر از دو طرف باشد بنا مشترک محسوب می شود مگر اینکه در این مورد نیز دلیلی خاص وجود داشته باشد که اختصاصی بودن دبوار را اثبات نماید. منظور از ترصیف احداث بنا به شکل کنگره مانند است که وجود آن در یک طرف دیوار نشان از مالکیت است. زیرا ترصیف که برای زیبایی و چشم نواز کردن ساختمان به کار می رود زمان بر بوده و همین امر اماره ای است مبنی بر اینکه مالک نسبت به آن اقدام نموده است.

سرتیر نیز از دیگر نشانه های مالکیت اختصاصی دیوار است. سرتیر به معنی اتصال دادن تیر به دیوار است تا سقف و ستون ها بر پایه آن احداث گردد. وجود سرتیر از یک طرف نشانه مالکیت اختصاصی است. طبق ماده 120 اگر یکی از همسایگان به همسایه مجاور خود اذن داد تا سرتیر بنای خود را بر روی دیوار او گذارد، قادر است هر زمان که بخواهد از اذن خود رجوع کند و همسایه دیگر موظف به برداشتن سرتیر خواهد بود. مگر اینکه این اذن به طریقی الزام آور داده شده باشد. در واقع از نظر حقوقی بیان شده است که اذن دادن برای گذاشتن سرتیر تنها شامل یک مرتبه است. بنابراین مالک قادر است از اذن خود رجوع کند. حتی اگر بواسطه حوادث قهری مانند زلزله سرتیر برداشته شود، گذاشتن مجدد آن نیازمند اذن جدید خواهد بود.